Isbeddelka waqtiga ayaa mar kale dhacay caawa, waxaana suurtogal ah, inuu noqon doono mid ka mid ah kuwa ugu dambeeya sanadaha soo socda. Saacadda 2-da subaxnimo waxay noqon doontaa 3, markaa waxaan luminaa saacad hurdo iyo annaga laxanka qulqulka ayaa saameeya. Ma buurnaan karnaa? Miyaynu ku eedayn karnaa miisaankeena xad dhaafka ah ee isbeddelka wakhtiga? Sidoo kale kuma sii dhegganno fikraddan, laakiin waa run in dheelitir la'aanta ay keeni karto miisaan korodh.
Hurdo la'aantu waa mid ka mid ah arrimaha ugu muhiimsan
Dhammaanteen waan ognahay dhibka ay leedahay hurdo la'aanta iyo in saacado la rogroggo sariirta. Hurdo la'aantu waxay u muuqan kartaa walaaca, isbeddelka shaqada ee isbeddelka, xafladaha, daahitaanka jet ama isbeddelka xilliga xilliyeedka. Haa, hurdo la'aantu waxay kaa dhigi kartaa miisaan. Nasashadu waxay la mid tahay in la cuno cunto caafimaad leh iyo jimicsi joogto ah. Marka laga soo tago inaad tahay mid ka mid ah dareenka ugu wanaagsan, hurdo u seexashada sida ilmaha oo kale waxay naga caawisaa inaan ka soo kabsano oo aan ilaalino miisaankeena.
Daraasad oo ay fulisay jaamacadda Uppsala (Sweden) ayaa xaqiijisay in hurdo la'aanta habeenkii ay la xiriirto «Khatar kordhaysa oo ah xaalado dheef-shiid kiimikaad badan, oo ay ku jiraan cayilka, dheef-shiid kiimikaadka, iyo nooca II ee sonkorowga«.
Cilmi-baadhistan ayaa sidoo kale iftiimisay muhiimadda ay leedahay in tafaasiisha yaryar sida isbeddellada toddobaadlaha ah ee hurdada ama in ka badan 5 habeen oo aan si fiican loo seexan ay yeelan karaan. Yaa aan dhicin inuu sariirta si dhib yar ugu dul istaago toddobaad shaqo oo walaac leh? Ama, xitaa, inaad safar u baxdo ama joogitaanka ciida. Waxaas oo dhan waxay kordhin karaan khatarta ah in miisaanku kordho dadka caafimaadka qaba.
Waa maxay sababta isbeddellada dheef-shiid kiimikaadka u dhacaan?
Daraasada aan soo sheegnay, 15 qof oo caafimaad qaba ayaa ka qaybqaatay, miisaan caadi ah. Waxay ahayd inay sameeyaan laba dhaqdhaqaaq jireed oo caadi ah iyo fadhi cunto. Si aan kala sooc lahayn, tabaruceyaashu waxay seexdeen hal habeen oo caadi ah (ugu yaraan 8 saacadood) markii xigtayna maba seexan. Subaxdii xigtay, biopsies ee dufanka subcutaneous iyo muruqa lafaha ayaa la sameeyay, maadaama ay yihiin laba unug oo soo muuqda «Dheef-shiid kiimikaad khalkhal galay xaaladaha cayilka iyo macaanka" Intaa waxaa dheer, shaybaar dhiig ayaa laga qaaday si loo sameeyo «Isbarbardhigga qaybaha unugga ee tiro dheef-shiid kiimikaad ah, oo ka kooban molecules sonkorta iyo sidoo kale dufannada kala duwan iyo amino acids«.
Dhammaan xogtan, falanqaynta molecular ee kala duwan ayaa la sameeyay kuwaas oo xaqiijiyay in «hurdo la'aantu waxay keentay isbeddel u gaar ah unugyada DNA methylation, oo ah qaab habaysan oo nidaamiya muujinta hidda-socodka" Methylation DNA-gani waa isbeddel epigenetic oo door ka ciyaara"habaynta firfircoonida ama deacitaanka hiddo-wadaha unug kasta oo jidhka ka mid ah oo ay saameeyaan arrimaha la iska dhaxlo iyo deegaanka labadaba, sida jimicsiga jidhka ama nasashada«.
Waa inaad xisaabta ku dartaa welwelka cuntada
Ka fakar: marka aad seexan waydo, waxa aad dareemaysaa caajis, waxa ugu horreeya ee maskaxda ku soo dhacaa waa in aad talaajad gasho si aad wax u cunto. Hurdadu waxay lama huraan u tahay in jidhku awood u yeesho inuu guto hawlihiisa aasaasiga ah oo uu ka soo kabsado dhammaan wixii uu qabtay maalintii. Haddii aan la yeelin, dheef-shiid kiimikaadka ayaa hoos u dhacaya, awoodda gubashada kalooriga ayaa hoos u dhacda waxayna kaa dhigi doontaa inaad wax badan cunto habeenkii. Hurdo la'aantu waxay beddeshaa heerarka hoormoonka ee nidaamiya gaajada, rabitaanka cuntada, iyo dheregyada; Taasi waa sababta aan caadi ahaan u isticmaalno cuntooyinka ay sonkorta ku badan tahay ama dufanka buuxa.
Markaa waxaynu odhan karnaa isbeddelka wakhtigu wuxuu si xun u saameeyaa caafimaadkeena, wuxuuna keeni karaa in aanu kordho miisaanka, haddii aynaan seexan saacadaha loo baahan yahay. Dad badan ayaa tan ku xira daalka guga, kaasoo inta badan ka taga hurdo la'aan dhowr maalmood.