Waxaad si adag u tababaran kartaa, si sax ah ayaad u cuni kartaa, iska ilaali sigaar cabista, mana lahan wax hidde-side ah oo ku dhaca wadne xanuunka, laakiin haddii aad nasasho yar hesho ama aad wakhti badan ku qaadato hurdo, wadnahaaga ayaa laga yaabaa inuu khatar galo. Taas waxaa difaacay daraasad cusub oo ay samaysay Jaamacadda Colorado, taas oo ay ka qaybqaateen ku dhawaad nus milyan qof.
Daraasadda, cilmi-baarayaal ka socda Isbitaalka Guud ee Massachusetts iyo Jaamacadda Manchester waxay falanqeeyeen macluumaadka hidda-socodka, dabeecadaha hurdada iyo baaritaannada caafimaadka ee 461.000 ka qaybgalayaasha Biobank UK, oo da'doodu u dhaxayso 40 iyo 69, kuwaas oo aan waligood la kulmin wadna xanuun. Waxay daba socdeen toddoba sannadood.
Kuwa seexday wax ka yar lix saacadood habeenkii waxay lahaayeen a 20% waxay aad ugu dhowdahay inuu ku dhaco wadna xanuun muddada daraasaddu socoto marka loo eego kuwa seexday 7 ilaa 8 saacadood habeenkii. Maxaase ku dhacay kuwii seexday in ka badan sagaal saacadood? Waxay 34% uga dhowaayeen inuu wadna xanuun ku dhaco marka loo eego kuwa dhexda ku seexday.
Khatarta wadno-qabadka ayaa kor u kacday markii dadku ay ka baxeen heerkii ugu fiicnaa ee 6 ilaa 9 saacadood. kuwii kaligood seexan jiray saacadaha habeenkii waxay lahaayeen 52% khatar sare ka sarreeya kuwa seexday 7 ilaa 8 saacadood habeenkii. Kuwa seexday wax badan ama in ka badan 10 saacadood habeen kasta waxay lahaayeen laba jibaaran wadne qabad.
Khatartu way sii jirtay xitaa ka dib markii cilmi-baarayaashu ay ku xisaabtameen 30 kale oo khataraha halista ah ee wadnaha iyo xididada, sida heerarka caadiga ah ee jimicsiga, caafimaadka maskaxda, qaabka jirka, iyo heerka dhaqan-dhaqaale.
Intaa waxaa dheer, helitaanka qaddarka ugu wanaagsan ee hurdada ayaa sidoo kale hoos u dhigtay khatarta wadno-qabadka kuwa leh taariikhda qoyska ee cudurrada wadnaha. Kuwa qaba cudurka hidde-sidaha, seexashada 6 ilaa 9 saacadood habeenkii waxay hoos u dhigtay khatarta wadno-qabadka 18%.
«Waa nooc ka mid ah fariinta rajada, iyadoon loo eegin waxa ay tahay halista wadno xanuunka aad ka dhaxashay, in la helo qadar caafimaad leh oo hurdo ah ayaa yarayn karta khatartaas sida cunida cunto caafimaad leh, oo aan sigaar cabbin, iyo hababka kale ee qaab nololeedka.waxa uu ka faallooday qoraaga, Iyas Daghlas, war-saxaafadeed.
Si sax ah looma garanayo sida iftiinka iftiinka ama hurdada dheer ay u kordhiso khatarta wadno-qabadka. Si kastaba ha ahaatee, tiro badan oo daraasado ah ayaa muujinaya in hurdo la'aanta joogtada ahi ay burbur ku keeni karto jidhka, kordhinta caabuqa nidaamka, carqaladaynta rabitaanka cuntada caadiga ah iyo hormoonnada dheregsanaanta, iyo sidoo kale carqaladaynta difaaca. Waxaas oo dhami waxay kaa dhigayaan mid aad ugu nugul cudurro badan oo ay ka mid yihiin cayilka, macaanka iyo cudurrada wadnaha, iyo xitaa dhimasho dhicis ah.
Maxaa dhacaya haddii aan aad u seexano?
Hurdada dheer ayaa sidoo kale kordhin karta caabuqa jirka, kaas oo la xiriira cudurrada wadnaha iyo xididada. Waxa laga yaabaa in aad is waydiiso waxa aad samayn karto hadii aad isku aragto in aad seexanayso wax ka badan 10 saacadood (inkasta oo ay aad dhif u tahay in xawliga nolosheenu ogolaato caadadan). Mabda 'ahaan, waa inaadan welwelin, maadaama ay jiraan dad hidde ahaan u baahan hurdo badan.
Laakiin xaaladaha kale, baahida hurdada ayaa laga yaabaa inay ka tarjumayso dhibaato caafimaad oo aan la aqoonsan, sida niyad-jabka ama apnea hurdada, kaas oo carqaladeeya tayada hurdada oo magdhow tiro badan. Xaaladdaas, waa inaad u tagtaa dhakhtar si uu kuu baaro. In kasta oo ay jiri karaan arrimo kale sidoo kale, sida waxyeellooyin daawadu ama jadwal hurdo oo adag oo la xidhiidha shaqada beddelka.
Xaaladahaas, waxaa habboon in aad ballan la sameysato dhakhtarkaaga si aad ugala hadasho dhibaatooyinkaaga hurdo, go'aamiyo sababaha asaasiga ah, oo aad u hesho siyaabo aad ku heli karto jadwal hurdo oo wanaagsan. Gaar ahaan si loo hagaajiyo caafimaadka loona yareeyo khatarta wadno-qabadka.