Weligaa ma ka fikirtay in wax ku cunista saacadaha aan fiicneyn ee dhammaadka wiigga ay wax saameyn ah ku yeelan karto jirkeena? Qarsoodigan waxaa daaha ka qaaday daraasad cusub oo ka socota Jaamacadda Barcelona, taas oo soo gebogebeysay in wax-is-daba-marin la'aanta jadwalka xilliyada fasaxacunista jet lag) waxay la xiriiri kartaa kororka tusmada cufka jirka.
Xogta, oo lagu daabacay Majaladda nafaqada, ayaa la helay si madax-bannaan oo aan ka ahayn arrimo ay ka mid yihiin tayada cuntada, heerka dhaqdhaqaaqa jireed, jet jet bulsheed (farqiga wakhtiyada hurdada ee dhammaadka wiigga) ama chronotype (dabeecada dabiiciga ah ee waqti hurdo gaar ah iyo soo jeed). Inkasta oo BMI aysan ahayn calaamad lagu kalsoonaan karo oo lagu ogaanayo in qofku caafimaad qabo iyo in kale, waxaa la muujiyay in saameynta ugu weyni ay dhacdo marka ay jirto farqiga u dhexeeya wakhtiga 3 saacadood ama ka badan inta u dhaxaysa cuntada maalmaha fasaxa iyo maalmaha kale.
Waa maxay sababta joogtaynta saacadaha wax-cunista ay muhiim u tahay?
Sida laga soo xigtay cilmi-baarayaasha, tani waa daraasaddii ugu horreysay ee lagu muujiyo muhiimadda waqtiyada cuntada caadiga ah (sidoo kale maalmaha fasaxa) ee xakameynta miisaanka. Waxay xaqiijinayaan inay noqon karto cunsur lagu xisaabtamo iyadoo qayb ka ah tilmaamaha nafaqada si looga hortago buurnaanta.
Sanadihii la soo dhaafay, waxaa la muujiyay in jidhku u milmaan kaloriinta si kala duwan taas oo ku xidhan wakhtiga maalinta. Tusaale ahaan, qaadashada qadada ama cashada goor dambe ayaa lala xiriiriyay khatarta sii kordheysa ee buurnaanta. Sida laga soo xigtay qorayaashu, "Farqigani waxa uu la xidhiidha saacada nafleyda, taas oo si ku meel gaadh ah u habaysa jidhkeena si uu u milmo oo u dheefshiido kaloriyada aynu isticmaalno maalintii." Dhanka kale habeenkii.waxay jidhka u diyaarisaa soonka dhacaya inta aynu seexanayno«.
«Sidaa awgeed, marka ay si joogto ah u dhacdo wax-u-qaadista. el saacada wareega waxay hubisaa in dariiqyada dheef-shiid kiimikaad ee jidhku ay hawl galiyeen si ay u milmaan nafaqooyinka. Si kastaba ha noqotee, marka cuntada la cuno waqti aan caadi ahayn, nafaqooyinka waxay ku dhaqmi karaan mishiinka molecular ee saacadaha durugsan (ka baxsan maskaxda), beddelaadda jadwalkooda iyo, sidaas darteed, wax ka beddelka hawlaha dheef-shiid kiimikaadka ee noolaha.«.
Daraasaddan, cilmi-baarayaashu waxay falanqeeyeen xiriirka ka dhexeeya index mass index iyo kala duwanaanshaha wakhtiyada cuntada ee dhammaadka wiigga marka la barbardhigo maalmaha kale. Waxay isticmaaleen calaamad cusub oo ka kooban isbeddelada wakhtiyada cuntada (quraacda, qadada, iyo cashada) maalmaha fasaxa ah: cunista jet lag, erey lagu allifay cilmi-baadhistan.
«Natiijooyinkayagu waxay tilmaamayaan taas Bedelka waqtiyada saddexda waqti ee cuntada inta lagu jiro maalmaha fasaxa ah waxay la xiriirtaa buurnaanta. Saamaynta ugu weyn ee BMI waxay dhacdaa marka aan haysano farqi wakhti ah oo ah 3 saacadood ama ka badan. Laga soo bilaabo meeshan, waa marka khatarta buurnaanta la kordhin karo«.
Jadwalka noolaha iyo kan bulshada ayaa kala maqan
Si loo sharaxo xiriirka ka dhexeeya cunista jet lag iyo buurnaanta, cilmi-baarayaashu waxay soo jeedinayaan in usbuuc kasta shakhsiyaadka ay qaataan iftiin dabadheeraad ah, taas oo ah is-waafajin la'aanta wakhtiga gudaha ee noolaha iyo tan bulshada.
«Saacaddeenna bayooloji waa sida mishiinka oo kale, sidaas darteedna waxaa loo diyaariyey in ay kiciso isla jawaab-celin jireed ama dheef-shiid kiimikaad isku mar maalintii, maalin kasta oo toddobaadka ah. Jadwalka cunista iyo hurdada ee qeexan waxay gacan ka geystaan ilaalinta ururka ku meel gaarka ah ee jirka waxayna kor u qaadaan tamarta homeostasis. Haddaba, dadka jadwalkoodu isbedel weyn ku yimaado waxay aad ugu nugul yihiin cayilka iyo cayilka«.
«Marka laga soo tago cuntada iyo jimicsiga oo ah laba tiir oo daawaynta buurnida, sidoo kale waa in la tixgeliyo arrimo ay ka mid yihiin joogteynta waqtiyada cuntada, mar haddii aan xaqiijinay in ay saameyn ku leedahay miisaanka jirkeena.". cunista jet lag