Sannadihii u dambeeyay, guuxa soonka, gaar ahaan soonka kala-guurka ah, ayaa aad u kordhay. Inkasta oo miisaan dhimista ay tahay sababta ugu weyn ee dad badan, haddana waxaa jira faa'iido kale oo soonka oo xiiso badan kicisay. Cilmi-baarayaashu waxay ogaadeen in marka jidhkaagu sooman yahay, uu maro habka nadiifinta gacanta ee loo yaqaan autophagy, kuwaas oo lala xiriiriyay ka hortagga cudurrada iyo cimri dhererka.
Waa maxay autophagy?
Autophagy waa fursad ay unugyadu ku soo saaraan qashinka. Waa hab dabiici ah oo hagaajinta unugyada iyo nadiifinta. Autophagy waxay dib u dejisaa jidhkaaga waxayna u ogolaataa inuu si waxtar leh u shaqeeyo.
Ka fakar unugyadaada sidii foorno. Waqti ka dib iyo markaad da'daadu, unugyadu waxay ururiyaan borotiinada dhaawacan, jajabka unugyada dhiiga cad, ama enzymes iyo dheef-shiid kiimikaad kale oo aan hadda si fiican u shaqayn ama si hufan u shaqayn, sida foornadaadu u ururiso dufan iyo dufan cuntadaada. Haddii "qashinkan" aan la saarin, unugyadaagu uma shaqeeyaan si fiican ama si hufan.
Autophagy waa sida shaqada is-nadiifinta unugyada. Waxay ka saartaa qashinkan, qashinkan bararsan, ee ay tahay inay ka takhalusto, laakiin way ku dhowdahay. Unugyada ayaa markaa dib u warshadeeya walxahaas si ay shidaal uga dhigaan oo ay u dhisaan qaybo unug cusub, sida ku cad maqaal Janaayo 2012 ee Tijaabada & Daawada Molecular.
Waa maxay faa'iidooyinka autophagy?
Marka loo eego maqaalka ku jira Daawada Tijaabada iyo Molecular ee kor ku xusan, autophagy ayaa lagama maarmaan u ah unugyadeena si ay u noolaadaan. Waxay siisaa nafaqooyin iyo walxo kobcinta iyo korriinka unugyada, waxayna jebisaa borotiinnada iyo walxaha kale ee dhaawacan kuwaas oo keeni kara cudurro iyo saameyno kale oo xun ee gabowga.
Si kastaba ha ahaatee, cilmi baaris ku saabsan faa'iidooyinka caafimaad ee autophagy ayaa weli ku jira marxaladihii hore. Inta badan daraasadaha ayaa lagu sameeyay unugyo ay ka mid yihiin khamiirka iyo xayawaanka, mana cadda in natiijooyinka ay si toos ah u tarjumaan aadanaha.
Intaa waxaa dheer, ma jirto hab sax ah oo lagu cabbiro autophagy ee bini'aadamka, marka loo eego Ogosto 2017 dib u eegis lagu daabacay Joornaalka Caalamiga ah ee Sayniska Molecular. Iyo, sida laga soo xigtay qorayaasha daraasadda Janaayo 2015 ee lagu daabacay Joornaalka Baaritaanka Clinical (JCI), had iyo jeer ma cadda in natiijooyinku si toos ah ula xiriiraan autophagy ama wax kale.
Weli, cilmi-baarayaashu waxay aqoonsadeen qaar ka mid ah faa'iidooyinka suurtagalka ah ee suurtogalka ah ee autophagy:
cimri dheer oo kordhay
Adiga oo meesha ka saaraya alaabada gacanta ee urursan iyo dhaawaca, autophagy waxay u horseedi kartaa hoos u dhac ku yimaada cudurrada da'da la xiriira iyo korodhka cimri dhererka. Sida laga soo xigtay daraasadda JCI, autophagy waxay gacan ka geysatay cimri dheer ee unugyada, xayawaanka, iyo bini'aadamka.
Khatarta yar ee kansarka
Dib u eegis bishii Maajo 2018 lagu daabacay Biomedicine & Pharmacotherapy ayaa lagu ogaaday in autophagy ay xakameyn karto kansarka. Dhab ahaantii, marka hiddo-wadaha nidaamiya autophagy la beddelo, waxaa jira heerar sare oo kansar ah.
Taasi waa sababta oo ah autophagy-ga ayaa haramaha ka saara unugyada buka ee noqon kara kansar. Si kastaba ha ahaatee, qorayaashu waxay xuseen inay sidoo kale jiraan waqtiyo ay autophagy-ga difaacdo unugyada kansarka oo ay ka caawiso inay koraan.
Maqaal kale, oo lagu daabacay Noofambar 2018 Kiliinigyada, ayaa lagu ogaaday in autophagy-ku-soonku uu ka dhigi karo daaweynta kansarka mid waxtar leh.
Ka jawaab celinta difaaca oo la xoojiyey
Marka lagu daro ka takhalusida walxaha gacanta ee aan la rabin, autophagy waxay sidoo kale dili kartaa bakteeriyada, fayrasyada, iyo cudurada kale ee keeni kara caabuqyada, sida laga soo xigtay daraasad June 2015 lagu daabacay Joornaalka Daawada Tijaabada. Waxa kale oo ay caawisaa in la xakameeyo jawaabta bararka ee jidhka.
Khatarta hoose ee cudurka neurodegenerative
Qorayaasha cilmi-baaristii hore ee 2015 waxay sidoo kale ogaadeen in autophagy ay door ka qaadato ilaalinta cudurrada neerfayaasha iyadoo la garaacayo borotiinnada la xidhiidha xaaladaha sida Alzheimers, Huntington's, iyo Parkinson.
Nidaaminta sonkorta dhiigga oo wanaagsan
Sida laga soo xigtay qorayaasha dib u eegista Biomedicine iyo Pharmacotherapy, cilmi baarista jiirarka ayaa muujineysa in autophagy ay hoos u dhigto cayilka iyo caabbinta insulin iyadoo meesha laga saarayo diiqada oksaydhka iyo mitochondria dhaawaca.
Daraasad ku saabsan haweenka March 2013 oo lagu daabacay Jariidada Nafaqada ee Ingiriiska ayaa lagu ogaaday in soonka kala go'a uu horseeday dareenka insulinta oo kordhay. Heerarka insulin ee sarreeya ayaa la og yahay inay la xiriiraan xaaladaha dheef-shiid kiimikaad sida sonkorowga, cudurrada xididdada dhiigga, iyo heerarka bararka sare.
Muxuu soonku u keenaa is-qaadsiinta?
Autophagy waa hal dariiqo oo uu jirku uga jawaabo oo uu ula qabsado walaaca. Sida laga soo xigtay daraasad bishii Nofembar 2018 lagu daabacay Reviews Research Aging, soonku waa mid ka mid ah hababka ugu awoodda badan ee kicinta autophagy ee jirka.
Xaalad awood leh, unugyadu maaha inay noqdaan kuwo tayo leh, si aanay u nadiifin wax badan. Marka aad si fiican u cadaadiso nidaamka, sida soonka, si lama filaan ah unugu waxa uu dareemaa in aanu lahayn wax nafaqo ah oo aanu ku khasaarin waxa uu haysto.
Laakin autophagy wuxuu u baahan yahay inuu wareego oo damiyo. Nadiifinta unuggu oo aad u badan ama aad u yar waxay sababi kartaa dhibaatooyin.
Si kastaba ha ahaatee, celceliska bini'aadamka, waa wax iska caadi ah in aynaan siinin jirkeena fursad uu ku soomo sababtoo ah waxaan cunaa si isdaba-joog ah, taas oo culeyska saari karta hababkayaga. Natiijo ahaan, waxaad iska ilaalisaa fursadaha aad uga faa'iidaysan karto habkan faa'iidada leh.
Gaar ahaan soonka kala go'a, marka aad xaddiddo waxa aad cunayso wakhtiyada qaarkood ee maalinta ama maalmaha gaarka ah ee toddobaadka. waa hab aad jidhkaaga ugu ogolaato in uu si joogto ah u maro wakhtiyada cuntada iyo soonka. Tani waxay kicisaa jawaabta hoormoonka ee jirka taasoo dhaqaajisa jawaabta cadaadiska unugga, difaaca difaaca iyo shaqada mitochondrial (awoodda unugyada) marka lagu daro wareegga is-nadiifinta, marka loo eego maqaal Diseembar 2019 lagu daabacay The New England Journal of Medicine (NEJM) ).
Khiyaamada ayaa ah in jidhkaagu u baahan yahay inuu ka beddelo isbeddelka dheef-shiid kiimikaadka gubashada gulukooska (sidoo kale loo yaqaan sonkorta) shidaalka si loo isticmaalo asiidh dufan leh iyo jidhka ketone tamarta, sida laga soo xigtay qorayaasha maqaalka NEJM. Tani waxay qaadan kartaa inta u dhaxaysa 10 iyo 14 saacadood oo soonka.
Ma isku daydaa inaad soonto kala go'a si aad u keento autophagy?
Waxaa jira faa'iidooyin badan oo soonka joogtada ah u leeyahay marka laga reebo autophagy. Waana wax fudud in la raaco. Waxaa habboon in la soomo inta u dhaxaysa 16 iyo 18 saacadood maalintii si loo helo faa'iidooyinka. Si kastaba ha ahaatee, soonka in ka badan 24 saacadood waxay bilaabi kartaa in ay xad dhaaf ah jirka.
Quraacda ka bood Qado iyo casho, waxaad heli kartaa nolol bulsho. Intaa waxaa dheer, soonka joogtada ah sidoo kale Waxay si fiican ula shaqeysaa fikrad kasta oo nafaqo, haddii aad tahay paleo, keto, ama cunto aan lahayn gluten-free.
Laakin uma baahnid inaad ku adkeysato jadwalkaaga soonka, gaar ahaan haddii aad isku dayayso soonka kala-guurka ah sababo cimri dheer iyo ka hortagga cudurrada awgood. Waxaad ku jirtaa wakhti dheer, markaa ha isku buuqin sababtoo ah walbahaarka ayaa u xun cimriga dheer. Kaliya isku day inaad ahaato mid joogto ah. Xitaa haddii aad soonto laba jeer toddobaadkii, weli way faa'iido yeelan doontaa marka loo eego inaadan soomin gabi ahaanba.
Si kastaba ha ahaatee, haddii aad leedahay macaanka ama dhibaatooyinka kale ee sonkorta dhiigga, aad uur leedahay ama aad nuujinayso, miisaankoodu hooseeyo, ama ay qabaan xanuun dabadheeraad ah sida xididdada dhiigga, kelyaha, ama cudurrada beerka, waxaa fiican inaad iska ilaaliso soonka. Had iyo jeer la tasho khabiir takhasus leh.