"Waxaan nahay 60% biyo." Hubaal inaad maqashay odhaahdaas dhawr jeer noloshaada oo dhan. Talooyinka khubarada caafimaadku waxa weeye in aynu si sax ah isu fuuqsano qaadashada biyaha maalin kasta. Ma aha oo kaliya cabitaanka, laakiin sidoo kale isticmaalka cuntooyinka ay ku jiraan dareerahan. Waxay muhiim u tahay jirkeena. Waxaan aadi karnaa dhowr maalmood annagoon wax cunin, laakiin ma tagi karno biyo la'aan.
Dhawaan waxa la iswaydiiyay doorka ay walaxdani ku leedahay caafimaadkeena. Waa maxay sababta ay dad u tirinayaan in uu fuuqbaxayo? Run ma tahay inaan isticmaalno cabitaannada loo tilmaamay fuuq-celinta? Waa maxay farqiga u dhexeeya?
Ma aha oo kaliya inay lagama maarmaan u tahay shaqada saxda ah ee jidhka, laakiin waxay lagama maarmaan u tahay fuuq-celinta; la'aanteed ma aan is fuuqsan karin, markaa hadal kasta oo ka soo horjeeda fikraddan waa been. Maya, biyuhu ma fuuq baxaan.
Biyuhu waa qayb muhiim ah oo ka mid ah ilaalinta xubnaha iyo hab-dhisyada jidhku inay si habboon u shaqeeyaan. Xitaa maqaarka, taas oo dhab ahaantii ah xubin. Marka maqaarkaagu fuuqbaxo, wuxuu noqon karaa midab, engegan, iyo dillaac. Qanjidhada sebaceous ee maqaarka waxay bilaabi doonaan inay soo saaraan saliid xad-dhaaf ah iyo sebum si ay u buuxiyaan fuuq-bax la'aanta, taasoo keenta finan iyo maqaarka dufan leh. Si loo saxo soosaarka xad dhaafka ah ee saliidda maqaarka, waxaa muhiim ah in la isticmaalo biyo ku filan maalintii oo dhan.
Faa'iidooyinka biyaha la cabbo maalin kasta
Waan ognahay inay lagama maarmaan tahay maalinteena maalinba maalinta ka dambaysa, laakiin ma garanayno dhammaan faa'iidooyinka ay leedahay. Hoos waxaan isku dayeynaa inaan ku qancino inaad cabto maalin badan si aad u daryeesho jirka.
Waxay caawisaa sare u qaadida waxqabadka jirka
Haddii aadan ku nagaan fuuq-baxa, waxqabadkaaga jireed wuu dhibi karaa. Tani waa mid aad muhiim u ah inta lagu jiro jimicsiga xooggan ama heerkulka sare.
Fuuqbaxa waxay yeelan kartaa saameyn la dareemo haddii aad lumiso ugu yaraan 2% ka kooban biyaha jirkaaga. Si kastaba ha ahaatee, maaha wax aan caadi ahayn in ciyaartoydu ay lumiyaan 6-10% miisaankooda biyaha iyada oo loo marayo dhididka. Tani waxay horseedi kartaa xakamaynta heerkulka jidhka oo daciifa, dhiirigelinta oo yaraada, iyo daalka oo kordha. Waxa kale oo ay ka dhigi kartaa in jimicsigu dareemo mid aad u adag, jidh ahaan iyo maskax ahaanba.
Fuuq-celinta saxda ah ayaa la muujiyay si looga hortago in tani dhacdo waxayna xitaa yarayn kartaa cadaadiska oksaydhka ee dhacaya inta lagu jiro jimicsiga xoogga badan. Tani maaha wax la yaab leh markaad tixgeliso in muruqa uu yahay qiyaastii 80% biyo.
Waxay wanaajisaa heerarka tamarta iyo shaqada maskaxda
Maskaxdaada waxaa si xoogan u saameeya xaaladaada fuuq-baxa. Saynisku wuxuu muujinayaa in xitaa fuuq-bax fudud, sida luminta 1-3% miisaanka jidhka, ay saameyn ku yeelan karto dhinacyo badan oo shaqada maskaxda ah.
Luminta dareeraha 1 ilaa 3% waxay u dhigantaa qiyaastii 0,5 ilaa 2 kg ee miisaanka jidhka qofka miisaankiisu yahay 68 kg. Tani waxay si fudud ku dhici kartaa hawl maalmeedka caadiga ah, iska daa inta lagu jiro jimicsiga ama heerkulka sare.
Biyuhu waxay ka hortagaan oo daaweeyaan madax xanuunka
Fuuqbaxa ayaa dadka qaar ku kicin kara madax-xanuun iyo madax-xanuun. Cilmigu waxa uu caddeeyey in madax-xanuunku yahay mid ka mid ah calaamadaha fuuq-baxa ee ugu badan. Intaa waxaa dheer, cilmi-baarisyada qaarkood waxay muujiyeen in biyaha la cabbo ay kaa caawin karaan in ay yareeyaan madax xanuunka kuwa la kulma madax-xanuun badan.
Si kastaba ha ahaatee, dhammaan cilmi-baaristu kuma raacsana, cilmi-baarayaashuna waxay soo gabagabeeyeen in la'aanta daraasado tayo sare leh, cilmi-baaris dheeraad ah ayaa loo baahan yahay si loo xaqiijiyo sida kor u kaca fuuq-celinta ay gacan ka geysan karto hagaajinta calaamadaha madax-xanuunka iyo hoos u dhigista inta jeer ee madax-xanuun.
Caawinta calool-istaagga
Calool-istaagga waa dhibaato caadi ah oo lagu garto saxarada oo aan badnayn iyo dhibka saxarada. Kordhinta qaadashada dareeraha ayaa lagula talinayaa iyada oo qayb ka ah borotokoolka daaweynta, waxaana jira cadaymo taageeraya tan.
Qaadashada biyaha hooseeya waxay u muuqataa inay tahay arrin halis u ah calool-istaagga dhalinyarada iyo dadka waaweyn labadaba. Biyaha macdantu waxay si gaar ah cabitaan faa'iido ugu yeelan karaan kuwa calool-istaagga ku dhacay.
Daraasaduhu waxay muujiyeen in biyaha macdanta ah ee hodanka ku ah magnesium iyo sodium ay hagaajiyaan soo noqnoqda iyo joogteynta saxarada dadka qaba calool-istaagga.
Daawo dhagxaan kelyaha
Dhagxaanta kaadidu waa burooyin xanuun badan oo ah kiristaalo macdanta ah oo ka samaysma habka kaadi mareenka. Qaabka ugu caansan waa dhagxaan kelyaha, kuwaas oo ku sameysma kelyaha.
Waxa jira cadaymo kooban oo sheegaya in biyaha la cabbo ay ka hortagi karaan soo noqoshada dadka markii hore lahaa dhagxaan kelyaha. Qaadashada dareeraha badan waxay kordhisaa mugga kaadida ee soo marta kelyaha. Tani waxay ka dhigaysaa xooga saarida macdanta, taasoo ka dhigaysa inay yarayso inay dhalaaliso oo isku urursato.
Biyuhu waxa kale oo laga yaabaa inay ka hortagaan samaynta dhagaxa bilowga ah, laakiin daraasado ayaa loo baahan yahay si taas loo xaqiijiyo.
Biyaha la cabbo waxay ka hortagaan cuncunka
Xannuunku waxa uu tilmaamayaa calaamadaha aan fiicnayn ee la kulma cabitaanka khamriga ka dib. Khamrigu waa duriye, markaa waxa ay sababtaa in aad lumiso biyo ka badan inta aad qaadanayso. Waxayna tani keeni kartaa fuuqbax.
Inkasta oo fuuq-baxu aanu ahayn sababta ugu weyn ee hunguriga, waxay keeni kartaa calaamado ay ka mid yihiin harraad, daal, madax-xanuun, iyo af qalalan. Habka ugu wanaagsan ee lagu dhimi karo hunguriga waa inaad cabto koob biyo ah inta u dhaxaysa cabitaannada khamriga ah oo aad cabto ugu yaraan hal koob oo biyo ah ka hor intaadan seexan.
Waxay kor u qaadaa dhimista miisaanka
Cabitaanka biyo badan ayaa kaa caawin kara inaad lumiso miisaanka. Tani waa sababta oo ah biyuhu waxay kordhin karaan qanacsanaanta waxayna kordhin karaan heerka dheef-shiid kiimikaadkaaga. Daraasadaha qaarkood waxay soo jeedinayaan in kordhinta qaadashada biyahaaga ay kor u qaadi karto lumista miisaanka iyadoo waxoogaa kordhinaysa dheef-shiid kiimikaadkaaga, taas oo kordhin karta tirada kalooriyada aad gubto maalin kasta.
Waqtigu sidoo kale waa muhiim. Biyaha la cabbo nus saac cuntada ka hor ayaa ah tan ugu waxtarka badan. Waxay kaa dhigi kartaa inaad dheregto si aad u cunto kalooriyo yar.
Intee in le'eg ayaad cabtaa maalintii?
Xeerka maalinlaha ah ee afar ilaa lix koob ayaa loogu talagalay dadka caafimaadka qaba. Waa suurtogal inaad cabto biyo badan haddii aad leedahay xaalado gaar ah, sida cudurka tayroodhka ama kelyaha, beerka, ama dhibaatooyinka wadnaha; ama haddii aad qaadanayso dawooyin kaa dhigaya in aad sii haysato biyaha, sida dawooyinka aan isteeroodhka ahayn ee ka hortagga bararka (NSAIDs), dawooyinka xanuunka opioid, iyo qaar ka mid ah dawooyinka niyadjabka.
Haddii aad rabto inaad ogaato qaddarka maalinlaha ah adigoon gelin wax cillad ah, runtu waxay tahay in aysan jirin hal jawaab oo qof kasta ah. Qaadashada biyaha waa inay noqotaa mid gaar ah waana inaad la tashataa takhtar haddii aadan hubin tirada saxda ah ee adiga kugu habboon. Sidoo kale, baahida biyaha ee qofka caafimaadka qaba way kala duwanaan doontaa, gaar ahaan haddii aad ku lumiso biyaha dhididka jimicsiga ama markaad dibadda joogto maalin kulul.
Qadarka biyaha ay tahay inaad cabto waqtiyadan waa shakhsi, haddii aad wax shaki ah ka qabtid, waxaa fiican inaad kala hadasho dhakhtarka. Sida caadiga ah dadka caafimaadka qaba, cab laba ilaa saddex koob oo biyo ah saacaddii waa qumman yahay.
Ma inaan cabno cabitaannada isotonic?
Sida aan horay u sheegnay, waxaa suurtagal ah in xaaladaha qaarkood, ciyaartoyda qaarkood waxay u baahan yihiin cabitaano buuxiya electrolytes ka dib jimicsi xooggan. Electrolytes waa unugyo ay ku jiraan ion bilaash ah, macdan badan, waxayna caawiyaan nidaaminta habab badan oo jidhka ah, oo ay ku jiraan neerfaha iyo shaqada murqaha, fuuq-celinta, pH dhiigga, cadaadiska dhiigga, iyo bogsashada unugyada dhaawacan. Kuwaas waxaa si dabiici ah looga helaa cuntooyin badan, guud ahaanna kama werweraan dadka ku dheggan jimicsi dhexdhexaad ah oo caadi ah.
Maxay tahay sababta loogu yeero cabitaannada fuuq-celinta iyo caagagga biyuhu aysan lahayn calaamadan? Waxaan aaminsanahay in aysan muhiim ahayn in la xasuusiyo dadka in H2O ay tahay saldhigga fuuq-celinta. Sida tufaaxa, ma heli doonno calaamad "cunto nafaqo". Way iska caddahay. Si kastaba ha ahaatee, hal-ku-dheggani wuxuu inta badan ka dhex muuqdaa cabitaannada isboortiga sababtoo ah waxay tixraacayaan qaadashada elektrolytka, nafaqeeyayaalka yar yar ama sodium.
Sida ugu fiican, cab xaddi yar oo biyo ah 10 ilaa 15 daqiiqo kasta inta lagu jiro jimicsiga. Tani waxay kaa caawinaysaa isla markiiba beddelka biyihii ku lumay dhididka. Ku jimicsi soconaya in ka badan 60 daqiiqo, nafaqooyinka kale waa in lagu daraa, oo ay doorbidan tahay a Maaddada karbohaydrayt ee 5 ilaa 7%. Tani waxay u ogolaaneysaa jirku inuu nuugo karbohaydraytyada si xawli ah, siinta shidaal degdeg ah iyo caawinta inuu dib u buuxiyo electrolytes jirka.
Si kastaba ha noqotee, haddii aad qabto sonkorow ama xaalado kale oo sonkorowga dhiigga ah, la tasho dhakhtar ka hor intaadan cabbin cabitaannada isboortiga si aad u buuxiso electrolytes. Maskaxda ku hay in aad wali isticmaali karto biyaha marka aad jimicsi samaynayso in ka badan 60 daqiiqo, laakiin dareeraha leh electrolytes ayaa noqda mid muhiim ah marka aad dhaafto calaamadda saacadda.